Mieszkańcy terytorium Polski do czasów pierwszych władców i przyjęcia przez Mieszka I chrztu byli ludem pogańskim, który oddawał cześć bóstwom silnie powiązanym z naturą. Po wprowadzeniu chrześcijaństwa większość obyczajów i wierzeń zostało zapomnianych lub zabronionych. Jednym z niewielu, który po oczywistych modyfikacjach przeszedł do współczesności, jest Noc Świętojańska, inaczej wigilia św. Jana, Noc Kupały, noc kupalna, kupalnocka, kupała. Portal randkowy MyDwoje przybliża nam krótko ten szczególny czas.
Sobótka, Noc Kupały czy jednak Noc Świętojańska?
Święto to kojarzy się wybitnie ze Słowianami i jest nieodzownie związane z letnim przesileniem Słońca. Obchodzi się go w najkrótszą noc w roku, czyli około 21-22 czerwca. Jego odpowiednik w krajach anglosaskich to Midsummer, a w germańskich Mittsommerfest. Było to jedno z tych świąt, które mimo zakazów kościoła katolickiego utrzymywało się wśród wierzącego ludu, gdyż było związane z magią i z tym, co najważniejsze dla każdego człowieka: z miłością. Sam wyraz „kupała” wiąże się ze słowem kump, oznaczającym grupę, gromadę, zbiorowość przeciwność dla samotności, z którą chcemy sobie poradzić. Słowo sobótka, nadane jako nazwa przez Kościół, miało negatywny wydźwięk i oznaczało „mały sabat”. Jednak ze świętem tym wiąże się też piękna legenda o pięknej dziewczynie o wdzięcznym imieniu Sobótka czekającej na powrót narzeczonego Sieciecha, który właśnie miał powrócić z wojny i wymarzony ślub. Jednak właśnie wtedy wioska została zaatakowana, a dziewczyna śmiertelnie raniona w samo serce. Stało się to właśnie w noc letniego przesilenia. Zarówno najdłuższy dzień w roku, jak i najkrótsza noc otaczane były wieloma obrzędami i zwyczajami mocno związanymi z ogniem, wodą, kwitnącymi roślinami, ale też słońcem i księżycem, urodzajem, płodnością, radością i miłością. Kościół Katolicki starał się więc święto to przejąć i zasymilować go z obrzędowością chrześcijańską. Poświecono więc je Janowi Chrzcicielowi, który uważany był za patrona urodzaju i oczywiście był ściśle powiązany z wodą. Święto zostało nazwane Dniem Świętojańskim i obchodzono je na przełomie wiosny i lata. Mimo to nadal przetrwała tradycja ludowa, która zarówno wigilię tego dnia, jak i sam dzień przedstawiała, jako niezwykłe, a wręcz magiczne. Według niej roślinom, wodzie i ogniowi przypisywano wtedy magiczne właściwości. Oczywiście najważniejszym celem święta nadal był ten matrymonialny.
Zwyczaje sobótkowe – jak bawili się zakochani?
Najbardziej znane zwyczaje powiązane z Nocą Kupały to:
- Ognie sobótkowe – ogniska, przez które skakali młodzi. Według różnych tradycji mogli, to być chłopcy, ale też młode kobiety, które przeskakiwały ognisko, a ta, która wpadła w żar, uznawana była za czarownicę. W tradycji rosyjskiej ogień przeskakiwały pary trzymające na barkach posąg Kupały (potem Jana Chrzciciela), a ta, która strąciła figurę, miała wkrótce się rozstać.
- Wianki – była to jedyna szansa dla zakochanych. W czasach, gdy pary były kojarzone przez swatów, był to jedyny moment w roku, kiedy panny mogły liczyć na szczęście i uplótłszy wianki przyozdobione świecami lub płonącym łuczywem w trakcie ceremonii ze śpiewem i tańcem powierzały je rzekom, lub strumieniom, które niosły je do wybranków, którzy mogli je wyłowić. Zgaśnięcie lub zatonięcie wróżyło staropanieństwo, a wyłowienie przez konkretnego młodzieńca (po rozpoznaniu właścicielki) szybkie wyjście za niego za mąż z aprobatą całego społeczeństwa.
- Kwiat paproci – według wierzeń w tę szczególną noc zakwitał wyjątkowy kwiat paproci, który znalazcy gwarantował wszelkie powodzenie – również w miłości, siłę, mądrość i wzbogacenie. Zdobycie go nie było jednak łatwe, gdyż widziany był jedynie przez okamgnienie, a dodatkowo strzegły go straszydła czyniące wielki szum i hałas, gdy ktoś do niego się zbliżał.
- Wróżby – gwarantowały dostatek i szczęście przez cały rok, wróżono z wody w studni i kwiatów rumianku, dzikiego bzu, ale też z ziół jak cząber, szczypiorek, bylica.
- Kąpiele – przed Nocą Kupały kąpiele były zabronione ze względu na upiory czyhające na kapiących się, a potem zastąpiło to święcenie wody 23.-24. 06, co nieoficjalnie otwierało sezon kąpielowy.
Noc Świętojańska w Polsce dziś
Południe Polski, Podkarpacie i Śląsk ten wyjątkowy czas nazywają zazwyczaj sobótką lub sobótkami, mieszkańcy Warmii i Mazurach wybierają się na palinockę, a na Mazowszu i Podlasiu jest to Noc Kupały, kupalnocka. Święto to jednak w podobnym wymiarze obejmuje jednak większy obszar świata, a niektóre kraje przywiązują do niego wielką wagę, np. dla ludów bałtyckich, germańskich i celtyckich i ugrofińskich jest to święto bardzo znaczące, a w samej Finlandii i Estonii to jedno z najważniejszych świąt w roku. Jeszcze bardziej cenią go Łotysze, którzy jako Līgo obchodzą go jako wolne od pracy święto państwowe, również dla Litwinów dzień 24.06, od 2005 roku, jest dniem niepracującym. A jak jest ono rozumiane współcześnie? Jest to coraz bardziej popularne święto miłości, szczególnie ważne dla Singli, swoista odpowiedź na zachodnie Walentynki.
Kreowanie treści jest dla nas pracą, pasją i sposobem życia, którym dzielimy się z czytelnikami. Tworzymy teksty dostosowane do każdej tematyki – unikalne, angażujące, wychodzące naprzeciw potrzebom użytkowników i prowokujące do dyskusji.
- Jak zatrzymać wypadanie włosów po ciąży? Skuteczne suplementy dla mam karmiących - 26 września 2024
- Pielęgnacja Skóry Po Zabiegach Kosmetycznych - 10 października 2023
- Nauka angielskiego dla dzieci we Wrocławiu – klucz do rozwoju i sukcesu - 15 września 2023
